Ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου, διάρκειας 31 ημερών. Αρχικά ήταν ο τρίτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου (Majus) και πήρε το όνομά του, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, από τη θεότητα Μαία (λατινικά Μάγια), μητέρα του θεού Ερμή. Ήταν η θεά της γονιμότητας και ετιμάτο με θυσίες χοιριδίων στο βωμό της.
Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, η ονομασία Μάιος προέρχεται:
- Από τη λατινική λέξη μάγιορ, που είναι ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου μάγκνους = μεγάλος. (Πλούταρχος)
- Από τη λατινική λέξη μαγιέστας = μεγαλειότητα. (Οβίδιος)
- Από τους «μαγιόρες», τους ενδόξους προγόνους των Ρωμαίων, στους οποίους ήταν αφιερωμένος.
- Επί αυτοκράτορος Κλαυδίου, η Σύγκλητος πρότεινε την αλλαγή της ονομασίας του Μάιου σε Κλαύδιο, για να φανεί αρεστή στον ισχυρό άνδρα της Ρώμης, όμως η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.
Στην Αρχαία Ρώμη τον μήνα Μάιο γιορτάζονταν:
- Τα Φλοράλια (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμή της Flora, θεάς της βλάστησης και της άνοιξης.
- Τα Λεμούρια (Μειλίχια), για τον εξευμενισμό των νεκρών.
- Την Πρωτομαγιά οι Ρωμαίοι τιμούσαν την Αγαθή Θεά (Bona Dea), με πανηγύρια, στα οποία συμμετείχαν μόνο γυναίκες.
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνιχιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Θαργηλιώνα. Στο διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:
- Ολυμπιεία, προς τιμή του Δία, με ιππικά αγωνίσματα, θυσίες και γεύματα στην περιοχή του Ιλισσού.
- Μουνίχια, προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας, στη χερσόνησο της Μουνιχίας (σημερινή Καστέλα), με κυρίως συμμετέχοντες τους εφήβους.
- Θαργήλια, προς τιμή του Απόλλωνα, αφιερωμένη στον εξαγνισμό της πόλης από τα μιάσματα, που εξασφαλιζόταν μέσω των λεγόμενων καθαρμάτων. Τα καθάρματα ήταν άνθρωποι που επιλέγονταν βάσει της φαυλότητας,της φτώχειας ή της ασχήμιας τους. Τους περιέφεραν ως αποδιοπομπαίους τράγους στους δρόμους της Αθήνας για να απορροφήσουν το διάχυτο κακό και στη συνέχεια τους εξόριζαν.
Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης. Στη λαϊκή συνείδηση συσχετίζεται παρετυμολογικά με τα μάγια και τη μαγεία. Γι’ αυτό και οι προλήψεις ότι δεν πρέπει να γίνονται γάμοι τον Μάιο, ούτε κάποια σοβαρή εργασία τον μήνα αυτό («Το Μάη μήτε δέντρο να φυτέψεις, μήτε παιδί να παντρέψεις» λέει η παροιμία). Σε γενικές γραμμές, οι λαϊκές ονομασίες του Μαΐου προέρχονται από τη φύση:
- Πράσινος
- Κερασάρης
- Τριανταφυλλάς
- Λούλουδος
Πανελλήνιο έθιμο την Πρωτομαγιά είναι να πλέξιμο στεφανιών με λουλούδια και στάχυα («Μάηδες», «Μαγιοστέφανα») για την ευφορία της Γης. Τα κρεμούν στις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, οπότε τα καίνε στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη. Συνηθίζεται να βάζουν στο στεφάνι ένα σκόρδο ή ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό του όποιου κακού.
Ωστόσο, οι ραγδαίες βροχές του Μαΐου προκαλούν ζημιές στα σιτηρά, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, μήνα Μάη βρέχει».
Η μεγάλη θρησκευτική εορτή του Μαΐου είναι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου) και αποφράδα ημέρα η 29η Μαΐου, που «τούρκεψε η Πόλη».
Παροιμίες
Απ’ το Μάη, ως τα κεράσια!
[Ελληνική]
Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι.
[Ελληνική]
Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος (αμέτρητος).
[Ελληνική]
Μάης άβρεχος, χρονιά ευτυχισμένη.
[Ελληνική]
Μάης πενταδείλινος, και πάλι δείλι θέλει (φαγητό).
[Ελληνική]
Να ’μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη!
[Ελληνική]
Να ’μουν το Μάη μπιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης.
[Ελληνική]
Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι ο Ιούνης με τα μήλα.
[Ελληνική]
Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
[Ελληνική]
Όποιος φοράει γούνα το Μάη, τη γεια του δεν την έχει.
[Ελληνική]
Όταν βρέχει, δε χιονίζει και το Μάη δροσολόγαε.
[Ελληνική]
Πώς λάμπει ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι.
[Ελληνική]
Σαν έπρεπε, δεν έβρεχε, το Μάη δροσολόγαε…
[Ελληνική]
Στον καταραμένο τόπο, το Μάη μήνα βρέχει.
[Ελληνική]
Στων αμαρτωλών τη χώρα, το Μαγιόπουλο χιονίζει.
[Ελληνική]
Το Μάη του κούρπαση… (ποτέ!)
[Ελληνική]
