Παναγιώτης Μεταξάς: Μεταξύ "Ποίησης και Ιστόρησης"...!

H πόλη της Τήνου και η ζωτική περιοχή της είχαν μια μακρά παράδοση αγιογραφίας, η οποία εμφανίζεται ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα, όταν μετά την παράδοση του Κάστρου της Τήνου η Ορθόδοξη Εκκλησία του νησιού χειραφετείται. Ναοί τοιχογραφούνται, ενώ ιστορείται σειρά φορητών εικόνων. Η παράδοση αυτή ενισχύεται στις αρχές του 19ου αιώνα μετά την Εύρεση της εικόνας του Ευαγγελισμού, την ανέγερση του ναού της Ευαγγελιστρίας και την εξακτίνωση του προσκυνήματος προς τις εσχατιές του Αιγαίου. Η τοπική, όμως, αγιογραφική παράδοση κυριαρχείται από δυτικότροπα χαρακτηριστικά είτε από ρωσικό στιλ —όπως συμβαίνει σε όλο τον βαλκανικό χώρο—, είτε τέλος από έντονα λαϊκά στοιχεία.

Στις  αρχές της δεκαετίας του 1960 καταγράφεται μια στροφή προς την ακραιφνή εικονογραφική παράδοση της Ορθοδοξίας, στο πλαίσιο αναζήτησης μιας αυθεντικότητας. Στην Τήνο το ρόλο αυτό θα παίξει ένας νεαρός καλλιτέχνης, από τους πρώτους απόφοιτους του Προπαρασκευαστικού Σχολείου Καλών Τεχνών Πανόρμου, ο Παναγιώτης Μεταξάς. Η συνάντησή του με την «Έκφραση» του Φώτη Κόντογλου θα του ανοίξει νέους ορίζοντες, θεολογικούς, τεχνοτροπικούς και αισθητικούς. Έτσι προοδευτικά καταγράφεται μια στροφή στην παράδοση. Ο καλλιτέχνης θα αρχίσει να κινείται ανάμεσα στην «ποίηση», την κοσμική καλλιτεχνική δημιουργία, και την «ιστόρηση», την εικονογραφική καταγραφή της αυθεντικής διδασκαλίας της Εκκλησίας. Πρόκειται για μια πορεία επώδυνη και κοπιαστική. Και σε κρίσιμες στιγμές, όταν, για λόγους βιοποριστικούς, ο καλλιτέχνης αποφασίζει να εγκαταλείψει την «ιστόρηση» υπέρ της «ποίησης», έρχεται η θεία συγκυρία να ανατρέψει τις αποφάσεις του.

Η αγιογράφηση του ΙΝ του Αγίου Γεωργίου στο Νεκροταφείο της Ερμούπολης αρχικά και η ανάληψη της ευθύνης της Σχολής Αγιογραφίας του Θρησκευτικού Συλλόγου «Παναγία η Οδηγήτρια» στη συνέχεια θα αποτελέσουν γι’ αυτόν μια πρόκληση και κλήση. Και ο Μεταξάς θα πει: «Γένοιτο το θέλημά σου». Μέσα από τη Σχολή Αγιογραφίας, επί 28 συναπτά έτη, ο Παναγιώτης Μεταξάς θα διδάξει τη δογματική ακρίβεια και την παραδοσιακή αισθητική της εικόνας.

Επί 60 σχεδόν χρόνια ο καλλιτέχνης θα υπηρετήσει τόσο την ελεύθερη δημιουργική έκφραση όσο και τη στρατευμένη εικονογραφική παράδοση, παραμένοντας αυθεντικός και ελεύθερος συνάμα. Ο Μεταξάς δημιουργεί Σχολή με την ευρύτερή της έννοια.