Τα υπέρθυρα ή φωτοθυρίδες ή (κοινώς) φεγγίτες είναι αρχιτεκτονικά στοιχεία που αντλούν την προέλευσή τους από την ύστερη εποχή του χαλκού.
Στην μυκηναϊκή αρχιτεκτονική απαντώνται οι "πρόγονοί" τους: τριγωνικές κατασκευές από πέτρα που είχαν ως σκοπό να απαλλάξουν τους ογκόλιθους της θύρας από το μεγάλο βάρος της λιθοδομής μοιράζοντας το εκατέρωθεν.
Για τον λόγο αυτό ονομάστηκαν "ανακουφιστικά τρίγωνα" και το πιο διάσημο από αυτά μπορεί να το δει κανείς σήμερα στην Πύλη των Λεόντων στις αρχαίες Μυκήνες.
Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής μέσα στους αιώνες έδωσε στα υπέρθυρα και άλλα σχήματα πλην του τριγώνου. Κυρίαρχο αναδείχτηκε το ημικυκλικό ενώ στην νεοκλασική αρχιτεκτονική χρησιμοποιήθηκε πολύ και το ορθογώνιο.
Η αρχική τους κατασκευή συνέχισε να είναι από μάρμαρο. Σήμερα απαντώνται πολλά υπέρθυρα από ξύλο ή μέταλλο.
Πέρα από τη διακοσμητική τους αξία, τα υπέρθυρα έχουν μεγάλη χρησιμότητα. Τοποθετούνται κυρίως πάνω από εξωτερικές θύρες ή παράθυρα ώστε το εσωτερικό του σπιτιού να φωτίζεται καλύτερα.
Δεν είναι καθόλου σπάνιο όμως να υπάρχουν υπέρθυρα και πάνω από εσωτερικές θύρες ώστε το φως να φτάνει στα εσώτερα δώματα.
Αποτελούσαν δείγματα οικονομικής ευρωστίας και συχνά ήταν διακοσμημένα με παραστάσεις ανάλογες με τις ασχολίες των ιδιοκτητών: ψάρια ή καράβια για τους ναυτικούς, πουλιά και ζώα για τους αγρότες, κλπ.
Συχνά αναγραφόταν η ημερομηνία που θεμελιώθηκε ή αποπερατώθηκε το κτίσμα. Οι πιο επιφανείς οικογένειες τοποθετούσαν σκαλιστό το οικόσημό τους και άλλες ένα ρητό ή ένα χωρίο των Γραφών για να προστατεύεται το σπίτι από το κακό. Τα υπέρθυρα έγιναν μόδα μάλλον κατά τη Βενετοκρατία.
Στον ελληνικό χώρο συναντούμε ξεχωριστά υπέρθυρα στα νεοκλασικά των μεγάλων πόλεων, στα Επτάνησα και στα κυκλαδονήσια, ειδικά στην Τήνο, όπου οι μάστορες υπήρξαν ονομαστοί. Τα συναντάμε σε όλα σχεδόν τα παραδοσιακά τηνιακά σπίτια.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, αποτρέπουν τα δαιμόνια να εισέλθουν στο σπίτι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου