Σηκώνεστε το βράδυ από το κρεβάτι σας για να τσιμπήσετε κάτι. Δεν έχετε όρεξη να φάτε τίποτα όλη μέρα και πριν δύσει ο ήλιος καταβροχθίζετε ό,τι βρείτε μπροστά σας. Τρώτε ένα τοστ, πατατάκια, μπισκότα ή οτιδήποτε άλλο βρίσκετε πρόχειρο πριν πέσετε για ύπνο, παρόλο που έχετε φάει βραδινό. Μήπως οι αντιδράσεις αυτές σας φαίνονται οικείες; Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα μεταμεσονύκτια τσιμπολογήματα -εξαιρείται το «βρόμικο» σε κάποια καντίνα του δρόμου μετά από ξενύχτι- μπορεί να ξεπερνούν μια κακή διατροφική συνήθεια που βλάπτει τη σιλουέτα σας και να κρύβουν ένα πρόβλημα που έχει ψυχολογικές ρίζες. Το Σύνδρομο Νυχτερινής Υπερφαγίας (Night Eating Syndrome, NES) είναι μια πάθηση που «χτυπά» τη νύχτα και διαθέτει πολλές πλευρές. Για την ακρίβεια, συνδυάζει διαταραχή πρόσληψης τροφής, ύπνου, αλλά και διάθεσης.
Στα μαύρα μεσάνυχτα
Ο όρος ΝΕS σάς είναι πιθανότατα άγνωστος, αλλά το Σύνδρομο Νυχτερινής Υπερφαγίας είναι μια διατροφική διαταραχή γνωστή από το 1955 και απασχολεί ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού, ακόμα και αν πολλοί δεν το αντιλαμβάνονται. Τα κλινικά χαρακτηριστικά του είναι η πρωινή ανορεξία, η βραδινή υπερφαγία (όσοι το αντιμετωπίζουν καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών τους αναγκών μετά τις 5-6 το απόγευμα), οι νυχτερινές αφυπνίσεις για την κατανάλωση φαγητού και η εμμονή με το νυχτερινό φαγητό για μια περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών. Μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν το πρόβλημα έχουν άτομα που δεν εκφράζονται και σωματοποιούν τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι η λύση στο πρόβλημά τους βρίσκεται στο ψυγείο. Συνήθως, δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά και είναι, επίσης, εξαιρετικά ευάλωτα συναισθηματικά. Στην πλειονότητά τους, μάλιστα, πρόκειται για γυναίκες.
Υπάρχει διαφορά
Όπως και στις άλλες διατροφικές διαταραχές, έτσι και στην περίπτωση του ΝΕS, οι ασθενείς ντρέπονται και νιώθουν ενοχές για τα επεισόδια υπερφαγίας. Επειδή, μάλιστα, αισθάνονται ανίκανοι να σταματήσουν, γι’ αυτό και το κρατούν μυστικό. Ωστόσο, το Σύνδρομο Νυχτερινής Υπερφαγίας, επειδή συχνά συγχέεται με την ψυχογενή βουλιμία, πρέπει να γνωρίζουμε ότι διαφέρει στα εξής σημεία:
➜ Στο χρονικό διάστημα της πρόσληψης τροφής (οι ασθενείς τρώνε μόνο το βράδυ).
➜ Στην ποσότητα των προσλαμβανόμενων τροφών (οι πάσχοντες τρώνε λιγότερο συγκριτικά με τους βουλιμικούς).
➜ Στην απουσία αντισταθμιστικών συμπεριφορών (πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών, υπερβολική άσκηση).
Αλλάζοντας συνήθειες
Ειδική φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση του ΝΕS δεν υπάρχει. Το πρώτο βήμα, λοιπόν, είναι να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο, ειδικευμένο σε θέματα διατροφικών διαταραχών, ο οποίος θα σας βοηθήσει να αναζητήσετε την αιτία του προβλήματος και θα σας προτείνει τρόπους αντιμετώπισης.
Συνήθως, εφαρμόζεται ατομική, αλλά και ομαδική ψυχοθεραπεία (επιλέγεται κυρίως η γνωστική-συμπεριφορική προσέγγιση, γιατί έχουμε να κάνουμε με τροποποίηση μοντέλου συμπεριφοράς), ενώ όταν συνυπάρχει κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα (π.χ. κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή), χορηγείται και αγωγή. Καλό είναι, επίσης, να κρατάτε ένα ημερολόγιο διατροφής, για να καταγράφετε τις τροφές που καταναλώνετε, την ώρα, την ποσότητα και τις σκέψεις που έχετε πριν και αφού φάτε. Αυτό θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε τα λάθη που κάνετε στη διατροφή σας, αλλά και τις αιτίες που σας ωθούν σε αυτά.
Με τι «πάει πακέτο»;
Οι καούρες και η βαρυστομαχιά δεν είναι οι μοναδικές συνέπειες της νυχτερινής υπερφαγίας. Η αύξηση του σωματικού βάρους, ο διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, οι καρδιακές παθήσεις, η παλινδρόμηση των οξέων του στομάχου, η κόπωση, η αδυναμία συγκέντρωσης είναι μερικές ακόμα από τις επιπτώσεις της στην υγεία. Ιδιαίτερα σημαντική, όμως, φαίνεται να είναι η σχέση του συνδρόμου με την παχυσαρκία, καθώς μπορεί να συνδέεται με την έναρξη, αλλά και τη
διατήρησή της. Μάλιστα, ένα σημαντικό ποσοστό παχύσαρκων ατόμων τείνει να εμφανίζει και αυτό το πρόβλημα.
Για να κλείσετε μάτι
Οι ειδικοί προτείνουν μερικούς πρακτικούς τρόπους, που θα σας βοηθήσουν να περιορίσετε σταδιακά τις βραδινές σας αναζητήσεις.
➜ Αρχίστε να τρώτε πρωινό και καλό μεσημεριανό, για να νιώθετε χορτασμένοι και έτσι να μπορέσετε να αντισταθείτε ευκολότερα στους πειρασμούς, ενώ πριν πέσετε για ύπνο πίνετε ένα ποτήρι γάλα με μέλι ή ένα χαμομήλι, που βοηθούν στη χαλάρωση.
➜ Φροντίστε να μην υπάρχουν στο ψυγείο και στα ντουλάπια της κουζίνας τροφές όπως πατατάκια, σοκολάτες, μπισκότα, να μην είναι εύκολα προσβάσιμες ή, ακόμα καλύτερα, να μην υπάρχουν στο σπίτι, και αποφύγετε, ιδιαίτερα πριν κοιμηθείτε, το κάπνισμα, αλλά και την κατανάλωση καφέ και αλκοόλ.
➜ Προσπαθήστε η κουζίνα να μην είναι η πρώτη σας επιλογή όταν σηκώνεστε από το κρεβάτι. Καθίστε αναπαυτικά στον καναπέ, δείτε λίγη τηλεόραση, ακούστε μουσική, διαβάστε ένα βιβλίο, πλύντε τα δόντια σας ή πάρτε τηλέφωνο ένα φίλο, ώστε να αποσπάσετε την προσοχή σας από το φαγητό. Το μήνυμα της πείνας για να φτάσει από το στομάχι στον εγκέφαλο χρειάζεται περίπου 10-15 λεπτά. Αν καταφέρετε να περάσετε το κρίσιμο αυτό διάστημα, θα δείτε ότι δεν πεινάτε πραγματικά και έχετε περισσότερες πιθανότητες να μη φάτε.
➜ Αν εντέλει δεν µπορείτε να αντισταθείτε, προτιμήστε να πιείτε ένα φρέσκο χυμό ή να καταναλώσετε ένα μικρό σνακ, που θα έχετε ετοιμάσει από νωρίς γι’ αυτό το ενδεχόμενο.
Άλλο καλοφαγάδες κι άλλο... νυχτοφαγάδες
Οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν το ΝΕS είναι ακόμα άγνωστες. Ωστόσο, όπως και οι υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές, έτσι και αυτή θεωρείται πολυπαραγοντική. Μπορεί, λοιπόν, η εμφάνισή της να οφείλεται σε παράγοντες:
➜ Βιολογικούς Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς το σύνδρομο συναντάται συχνά ανάμεσα σε α΄ βαθμού συγγενείς. Επίσης, φαίνεται να σχετίζεται και με την ανισορροπία που εμφανίζεται σε συγκεκριμένες ορμόνες, όπως η μελατονίνη (ορμόνη του ύπνου), η κορτιζόλη (ορμόνη του στρες), η λεπτίνη (ρυθμίζει την όρεξη) και η γρελίνη (πυροδοτεί το αίσθημα πείνας).
➜ Ψυχολογικούς Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων και στην έκφραση του θυμού, το άγχος, τα ενδοοικογενειακά προβλήματα μπορούν να πυροδοτήσουν την κατάσταση. Επίσης, το σύνδρομο μπορεί να εμφανιστεί σε όσους έχουν περάσει κάποια άλλη διατροφική διαταραχή ή κατάθλιψη.
➜ Κοινωνικούς Τα πρότυπα των δυτικών κοινωνιών καλλιεργούν και ενισχύουν την επιθυμία για αδύνατο σώμα. Επίσης, οι αυστηρές δίαιτες και ο περιορισμός των θερμίδων στη διάρκεια της ημέρας έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας του φαγητού τη νύχτα.
➜ Παθολογικούς Η στέρηση ή τα χρόνια προβλήματα ύπνου (π.χ. υπνική άπνοια) δημιουργούν στο σώμα την αίσθηση ότι είναι υποσιτισμένο, με αποτέλεσμα να αναζητά τροφή.
Μαρτυρίες
Δύο γυναίκες μιλούν για την εμπειρία τους και εξηγούν πώς ξεπέρασαν το πρόβλημά τους.
Νατάσσα Χ., 22 ετών
Πίσω στην παιδική ηλικία
«Ας ξεκινήσουμε με τα καλά νέα. Τώρα πια ανοίγω το ψυγείο μου το βράδυ μόνο για να πιω κρύο νερό. Μετά από ένα χρόνο θεραπείας και ακολουθώντας τις οδηγίες της ειδικού -μου είχε συστήσει να σημειώνω σε ένα ωραίο τετράδιο τις τροφές που κατανάλωνα μέσα στη μέρα, καθώς και τα συναισθήματα που βίωνα-, κατάφερα να βρω τι ήταν αυτό που προκαλούσε τη διατροφική μου διαταραχή. Μια διαταραχή που ξεκίνησε όταν ήμουν μαθήτρια και με ακολούθησε μέχρι τα πρώτα χρόνια της φοιτητικής μου ζωής. Η αιτία βρισκόταν στην παιδική μου ηλικία. Συγκεκριμένα, στην τρομερή ανασφάλεια που μου προκαλούσε το γεγονός ότι ο πατέρας μου έλειπε συνεχώς από το σπίτι λόγω της δουλειάς του (εργαζόταν ως νυχτοφύλακας). Έτσι, κατέληξα να έχω άστατο ύπνο. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ ή ξυπνούσα συνέχεια, με αποτέλεσμα να καταφεύγω στο βραδινό τσιμπολόγημα για να νιώσω καλύτερα. Ήταν ένας τρόπος να καλύψω το συναισθηματικό κενό που μου προκαλούσε η βραδινή απουσία του πατέρα μου.»
Το σχόλιο του ειδικού Με τη βοήθεια της συστηματικής καταγραφής του ημερολογίου σίτισης, περιορίστηκε η ανεξέλεγκτη κατανάλωση φαγητού, ενώ με τη θεραπευτική παρέμβαση του ειδικού εντοπίστηκε η αιτία του προβλήματος, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν ο φόβος απώλειας της πατρικής φιγούρας.
Μαρία Λ., 58 ετών
Ορμονικές αλλαγές και αλλαγή πλεύσης
«Στην περίπτωσή μου χρειάστηκε η συνεργασία πολλών ειδικών, ψυχολόγου, διαιτολόγου και ενδοκρινολόγου, προκειμένου να αντιμετωπίσω το πρόβλημα και να χάσω τα κιλά που είχα πάρει. Όλα ξεκίνησαν όταν, μετά από πολλά χρόνια εργασίας σε μια ιδιωτική επιχείρηση, έπρεπε να βγω σε πρόωρη σύνταξη. Από εργαζόμενη γυναίκα με υποχρεώσεις και τρεξίματα, βρέθηκα με άφθονο χρόνο στη διάθεσή μου. Η πρόωρη συνταξιοδότηση με επηρέασε αρκετά. Ένιωσα να περιθωριοποιούμαι, πίστευα ότι δεν έχω τίποτα πια να προσφέρω και προσπαθούσα με διάφορους τρόπους να καλύψω όλο αυτό τον ελεύθερο χρόνο που είχα. Μάλιστα, σαν να μην έφτανε αυτό, είχα να αντιμετωπίσω και όλα τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Οι μεγάλες αυτές αλλαγές στη ζωή μου επηρέασαν σημαντικά την ψυχολογία μου. Άρχισα να καταπιάνομαι με διάφορες δουλειές, να τρέχω εδώ κι εκεί κάνοντας όσο περισσότερα πράγματα μπορούσα. Δεν προλάβαινα, λοιπόν, να καθίσω να φάω. Το βράδυ, όμως, που χαλάρωνα, έπεφτα με τα μούτρα στο φαγητό.»
Το σχόλιο του ειδικού Το φαγητό κάλυψε τα συναισθηματικά κενά από την οργανική αλλαγή που βίωσε η Μαρία, αλλά και από την εξίσου μεγάλη αλλαγή στην καθημερινότητά της.
«Δίψα» για υδατάνθρακες
Η σύσταση των γευμάτων των «νυχτοφαγάδων» αποτελείται κυρίως από υδατάνθρακες, που φαίνεται να προάγουν την προώθηση τρυπτοφάνης στον εγκέφαλο (όταν ο δείκτης της τρυπτοφάνης είναι χαμηλός, συνήθως υποβόσκει κατάθλιψη) και τη μετατροπή της σε σεροτονίνη, η οποία μας χαλαρώνει και βοηθάει στην αντιμετώπιση της αϋπνίας.
Πες μου τι τρως, να σου πω τι κρύβεις
Παγωτά, κρέμες Η κατανάλωση γλυκών και μαλακών τροφών κρύβει μια παλινδρόμηση στο στάδιο της παιδικής ηλικίας, τότε που νιώθαμε ασφαλείς.
Παξιμάδια Η κατανάλωση σκληρών σνακ παραπέμπει σε αγχώδεις διαταραχές και είναι ένας τρόπος αποφόρτισης των αρνητικών συναισθημάτων.
Πατατάκια, κρακεράκια Υπάρχουν και αυτοί που επιλέγουν να καταναλώνουν αλμυρά σνακ, γεγονός που συνδέεται με την εκτόνωση του άγχους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου