Το Πορτρέτο των Μηνών: Απρίλιος

Ο τέταρτος μήνας του πολιτικού έτους, με διάρκεια 30 ημέρες. Αρχικά ήταν ο δεύτερος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου με την ονομασία Aprilis και πήρε το όνομά του από το λατινικό ρήμα aperire, που σημαίνει ανοίγω, γιατί το μήνα αυτό ανοίγουν, ανθίζουν τα λουλούδια. Ο Νέρων θέλησε να μετονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο (Neronius), ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του το 65 μ.Χ, αλλά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.

Στην Αρχαία Ρώμη ο μήνας ήταν αφιερωμένος σε δύο θεούς, την Αφροδίτη και τον Απόλλωνα. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν:

• Tην 1η Απριλίου τα Βενεράλια (Veneralia), προς τιμήν της θεάς της αγάπης και της ομορφιάς Βένους, της Αφροδίτης των Αρχαίων Ελλήνων.
• Από τις 4 έως τις 10 Απριλίου τα Μεγαλήσια (Megalesia), προς τιμή της θεάς Κυβέλης, με μουσικούς και γυμνικούς αγώνες.
• Στις 21 Απριλίου τα Παλίλια (Palilia), ποιμενική γιορτή προς τιμή της θεάς Εστίας. Οι βοσκοί κρατούσαν κλαδιά δάφνης και ράντιζαν με νερό το έδαφος, ενώ άναβαν φωτιές με άχυρα και πηδούσαν τρεις φορές πάνω από αυτές για να εξαγνιστούν. Η γιορτή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 787 μ.Χ, οπότε καταργήθηκε με απόφαση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου. Το έθιμο με τις φωτιές κρατά έως σήμερα.
• Στις 22 Απριλίου γιόρταζαν με κρασοκατανύξεις τα Βινάλια Πριόρα (Vinalia Prioria), δηλαδή τα Πρώτα Οινοφόρια.
• Στις 28 Απριλίου ξεκινούσαν τα Φλοράλια (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμή της Flora, θεάς της βλάστησης και της άνοιξης.

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάρτιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνυχιώνα. Το διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:

• Γαλάξια, προς τιμή της Ρέας.
• Ελαφηβόλια, προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας.
• Μουνίχια, προς τιμή της Θεάς Αρτέμιδας.
• Δελφίνια, προς τιμή του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας.

Λαογραφία

Ο Απρίλης με τον Μάη είναι οι μήνες των λουλουδιών («Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα»). Η βροχή του Απρίλη θεωρείται από τους γεωργούς πολύ ευεργετική («Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά και ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ' εκείνο το ζευγά που 'χει πολλά σπαρμένα»). Στη Θράκη το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό. Παλαιότερα το μάζευαν σε μπουκάλι και το έδιναν στους αρρώστους.

Ο Απρίλης αποκαλείται στις διάφορες ντοπιολαλιές:

• Γρίλλης, δηλαδή γκρινιάρης, γιατί συνήθως τελείωναν τα γεωργικά αποθέματα από τις προηγούμενες συγκομιδές κι άρχιζαν οι γκρίνιες στην οικογένεια.
• Τιναχτοκοφινίδης ή Τιναχτοκοφινίτης, επειδή καθαρίζονταν τα κοφίνια για να καθαριστούν.
• Ξεροκοφινάς, γιατί τελείωναν πάντα οι φτωχές συγκομιδές των γεωργών.
• Αηγιωργίτης ή Αηγιωργάτης, λόγω της μεγάλης χριστιανικής εορτής του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου).
• Λαμπριάτης, λόγω του Ορθόδοξου Χριστιανικού Πάσχα ή Λαμπρής, που επισυμβαίνει συνήθως τον Απρίλιο.
• Τριανταφυλλάς, επειδή τον Απρίλιο ανθίζουν οι τριανταφυλλιές.

Κάθε χρόνο την Πρωταπριλιά αναβιώνει το έθιμο με τα αθώα ψέματα και αστεία, που είναι κοινό για όλους σχεδόν τους λαούς.

Παροιμίες

Αν βρέξει ο Μάρτης δυό νερά κι ο Απρίλης πέντε δέκα να ιδείς το κοντοκρίθαρο πώς στρίβει το μουστάκι, να ιδείς και τις αρχόντισσες πώς ψιλοκλισαρίζουν, να δεις και τη φτωχολογιά πώς ψιλοκοσκινάει. 

[Ελληνική]

Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα. 

[Ελληνική]

Απρίλη δροσερέ και Μάη με τα λουλούδια. 

[Ελληνική]

Απρίλης - Μάης! Κοντά είν’ το θέρος. 

[Ελληνική]

Απρίλης - Μάης, κουκιά μεστωμένα. 

[Ελληνική]

Απρίλης - Πασχαλιά, χελιδόνια, φως, χαρά! 

[Ελληνική]

Απρίλης με τα λούλουδα και τα τρανά τα ψέματα. 

[Ελληνική]

Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα. 

[Ελληνική]

Βάλτ’ εργάτες τον Απρίλη κι ας ψυλλίζονται. 

[Ελληνική]

Η βροχή τ’ Απριλομάρτη, μόνο τους ψαράδες βλάπτει. 

[Ελληνική]

Ήρθ’ ο Απρίλης με χαρά, με τα κόκκινα τ’ αυγά. 

[Ελληνική]

Και στου Απρίλη τις δεκαεφτά, πέρδικα ψόφησε τ’ αυγά. 

[Ελληνική]

Να μη ζηλέψεις τη Λαμπρή γυναίκα και τον Απριλομάη φοράδα. 

[Ελληνική]

Ο Απρίλης έχει τη δροσιά κι ο Μάης τα κεράσια. 

[Ελληνική]

Ο Απρίλης έχει τη δροσιά, κι ο Μάης τα λουλούδια. 

[Ελληνική]

Ο Απρίλης έχει τ’ όνομα, κι ο Μάης τα λουλούδια. 

[Ελληνική]

Ο Απρίλης με την Πασχαλιά και τα κόκκινα τ’ αυγά. 

[Ελληνική]

Ο Απρίλης με τραγούδια, κι ο Μάης τα λουλούδια. 

[Ελληνική]

Πότε θα μπούμε στον Απρίλη, το «σ’ αγαπώ» να θυμηθείς. 

[Ελληνική]

Στου Απριλιού τις δώδεκα ζεσταίνεται ο καιρός. 

[Ελληνική]

Το νερό του Απριλιού, είναι πλούτος του κόσμου. 

[Ελληνική]

Τον Απρίλη και το Μάη, έπαιρνε ακαμάτη εργάτη. 

[Ελληνική]

Του Απριλιού τις δεκαοχτώ, πέρδικα ψόφησε τ’ αυγό. 

[Ελληνική]

Των καλών αντρών (ή ναυτικών) γυναίκες, τον Απριλομάη χορεύουν. (χηρεύουν) 

[Ελληνική]

Των καλών ναυτικών οι γυναίκες, τον Απριλομάη χηρεύουν ή το Μαγιόπουλο χηρεύουν. 

[Ελληνική]

Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ, να ’χεις το μάτι ανοιχτό. 

[Ελληνική]

πηγή: sansimera.gr